Azerbaycan’ın Tarih Boyunca Katıldığı Savaşlar: Bağımsızlık ve Vatan Mücadelesi

Bakü – Güney Kafkasya’nın stratejik ülkelerinden biri olan Azerbaycan, tarihi boyunca birçok savaşa tanıklık etti. Coğrafi konumu, zengin yeraltı kaynakları ve Türk-İslam dünyasıyla kurduğu derin bağlar, Azerbaycan’ı sık sık çatışmaların odağı haline getirdi. İşte Azerbaycan’ın tarih boyunca katıldığı ve derin izler bırakan bazı önemli savaşlar:

⸻

1. Çaldıran Savaşı (1514) – Safevî Dönemi

Azerbaycan topraklarında kurulan Safevî Devleti, Osmanlı İmparatorluğu ile 1514 yılında Çaldıran Savaşı’nda karşı karşıya geldi. Bu savaş, Şah İsmail liderliğindeki Safevîler ile Yavuz Sultan Selim komutasındaki Osmanlılar arasında gerçekleşti. Savaşın ardından Osmanlılar Doğu Anadolu’yu ele geçirirken, Azerbaycan’da Safevî etkisi uzun yıllar sürdü.

⸻

2. İran-Rus Savaşları (18. ve 19. Yüzyıllar)

18. ve 19. yüzyıllarda Rusya ile İran arasında yaşanan savaşlarda Azerbaycan toprakları büyük ölçüde etkilendi. 1828 tarihli Türkmençay Antlaşması ile Kuzey Azerbaycan Rusya’nın, Güney Azerbaycan ise İran’ın egemenliğine geçti. Bu durum Azerbaycan halkının ikiye bölünmesine neden oldu.

⸻

3. Birinci Dünya Savaşı ve Bağımsızlık (1914–1918)

Birinci Dünya Savaşı sırasında Azerbaycan toprakları büyük güçlerin çatışma alanı haline geldi. 1918 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Aynı yıl Osmanlı Ordusu’na bağlı Kafkas İslam Ordusu, Bakü’yü Bolşevik ve Ermeni Taşnak güçlerinden temizleyerek Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesine destek verdi.

⸻

4. İkinci Dünya Savaşı (1939–1945) – Sovyet Dönemi

Azerbaycan, Sovyetler Birliği içinde yer aldığı için İkinci Dünya Savaşı’nda dolaylı olarak savaşa katıldı. Sovyet ordusuna çok sayıda Azerbaycanlı asker gönderildi. Bakü’nün petrolü, Nazi Almanyası’na karşı yürütülen savaşta stratejik önem taşıdı.

⸻

5. Karabağ Savaşları – Ermenistan ile Çatışmalar

Birinci Karabağ Savaşı (1988–1994)

Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında Dağlık Karabağ bölgesi nedeniyle çatışmalar başladı. 1994 yılında ateşkesle sonuçlanan savaşta Azerbaycan topraklarının yaklaşık %20’si işgal edildi.

İkinci Karabağ Savaşı (2020)

27 Eylül 2020’de başlayan ve 44 gün süren savaş, Azerbaycan’ın büyük bir zaferiyle sonuçlandı. Azerbaycan ordusu, Karabağ’daki birçok stratejik bölgeyi işgalden kurtardı. Savaş, 10 Kasım 2020 tarihinde Rusya’nın arabuluculuğunda sağlanan üçlü anlaşmayla sona erdi.

⸻

6. 2023 Karabağ Operasyonu – Tek Günlük Zafer

19 Eylül 2023’te Azerbaycan, Karabağ’da Ermeni silahlı gruplarına karşı antiterör operasyonu başlattı. Operasyon yalnızca 24 saat sürdü ve ayrılıkçı grupların silah bırakmasıyla sonuçlandı. Bu gelişme, Karabağ’da tam egemenliğin sağlandığını ilan eden önemli bir dönüm noktası oldu.